Oude Begraafplaats
Monumentenstatus begraafplaats West in Wormerveer
Zaanstad wijst de algemene begraafplaats West in Wormerveer aan als monument. Toen de begraafplaats in 1867 werd aangelegd bestond de omgeving uit weilanden en sloten. Met de groei van Wormerveer is de begraafplaats in de loop van de 20ste eeuw geheel ingesloten door bebouwing. Het is nu herkenbaar als hoog opgaande groensingel die beeldbepalend is in het centrum van Wormerveer. Met het aanwijzen van de begraafplaats als gemeentelijk monument kunnen de historische waarden van het terrein en verschillende graven worden behouden. De begraafplaats is de laatste rustplaats van (bekende) lokale en regionale ondernemers en industriëlen, burgemeesters, notabelen en arbeiders uit de vele fabrieken in de omgeving.
Op verzoek van de Historische Vereniging Wormerveer is de waarde van deze historische begraafplaats onderzocht en beschreven. Het terrein is beoordeeld op basis van een zestal criteria: architectuurhistorische waarde, cultuurhistorische waarde, stedenbouwkundige waarde, gaafheid, zeldzaamheid en fysieke kwaliteit. Hieruit bleek dat het een voor Zaanstad bijzonder terrein betreft. De begraafplaats is als dorpsbegraafplaats aangelegd in de 19e eeuw. Bijzonder is de sobere (Doopsgezinde) grafcultuur van de Zaanstreek. Daarnaast is het terrein is van belang als verwijzing naar de lokale geschiedenis van Wormerveer. Na een periode van verminderde aandacht voor dit terrein heeft de vereniging zich vanaf 2004 ingezet het terrein te onderhouden en de waardevolle structuren en graven voor verder verval te behoeden. Met een monumentenstatus blijft de begraafplaats behouden en worden de financieringsmogelijkheden voor behoud en restauratie van het graven vergroot.
Het ontstaan
Aan het einde van de Marktstraat is één van de vier begraafplaatsen aangelegd in 1867. Vooruitlopend op de begrafeniswet van 1869 die begraven in de stad of dorp verbood, is het terrein destijds buiten het dorp geplaatst. Een van de bekendste hiervan is het familiegraf van de familie Laan, een ondernemersfamilie die een grote invloed had in veel bedrijven in de Zaanstreek. De familie Laan had oog voor het welzijn van de Wormerveerse bevolking, wat onder meer blijkt uit hun bijdrage voor de aanleg van de begraafplaats. De begraafplaats is nog altijd in gebruik, het eigendom ligt bij de gemeente Zaanstad.
De Oude Begraafplaats Wormerveer, een bijzondere plek.
Reportage Oude Begraafplaats van 2003 tot 2010
Toen in 1868 de dorpsbegraafplaats van Wormerveer in gebruik werd genomen liep het dorp vooruit op de Begrafeniswet van 1869 die het begraven binnen de bebouwde kom verbood. Tot dusver werd er begraven op het dorpskerkhof rond de hervormde kerk aan het Noordeinde, doch plaatsgebrek hier noopte tot een nieuwe plek om de doden te begraven. Die plek werd gevonden op enkele honderden meters van de Zaan, aan het eind van de Marktstraat. Deze straat eindigde bij het markante houten herenhuis dat hier in 1850 werd gebouwd door de houthandelaar Jacob Kaan. Rondom was verder geen bebouwing, het was letterlijk het eind van het dorp. Het was weiland, doorkruist door verschillende sloten en om het terrein geschikt te maken als begraafplaats moest het worden opgehoogd met zeker twee meter zand. Aldus geschiedde en zo kwam er een nieuwe dodenakker van 3400m² tot stand die zeker, althans dat was de verwachting, tot in lengte van jaren zou voldoen. Dit pakte echter anders uit want al in 1897 moest er worden uitgebreid terwijl datzelfde ook nog eens in 1948 gebeurde. Daarna werd de begraafplaats niet meer vergroot, ook niet omdat de snelle uitbreiding van het dorp er debet aan was dat rondom woonbebouwing was gerealiseerd. Dit leidde er toe dat in 1964 een nieuwe gemeentelijke begraafplaats werd aangelegd in het noorden van het dorp. Vanaf dat moment kreeg de oude begraafplaats de naam Begraafplaats West. Na de ingebruikname van de nieuwe dodenakker (Begraafplaats Noord) werd er steeds minder op de begraafplaats aan de Marktstraat begraven. Vanaf de 80er jaren van de vorige eeuw reduceerde dit zelfs tot slechts enkele bijzettingen per jaar; begraven werd nog slechts toegestaan in een al bestaand eigen graf. Omdat ook het onderhoud navenant afnam bood de begraafplaats steeds meer een verlaten en verwaarloosde aanblik.
De Historische Vereniging Wormerveer en de Oude Begraafplaats.
Op het moment van oprichting van de HVW (2002) bood de begraafplaats aan de Markstraat een desolate aanblik. Achterstallig onderhoud, vernielingen en woekerend groen deden geen recht aan deze plek waar zeker vier generaties Wormerveerders waren begraven. De vereniging besloot dan ook de Oude Begraafplaats, zoals de plek voortaan genoemd zou worden, te adopteren en een plan te ontwikkelen om de dodenakker te gaan opknappen. Een groepje vrijwilligers van de vereniging nam deze taak op zich en begon eerst met een inventarisatie. Hieruit bleek dat tientallen grafzerken zover verzakt en 'dichtgeslibt' waren met bladafval van jaren dat ze niet meer zichtbaar waren. Een van de eerste taken bestond dan ook uit het ophalen van de loodzware zerken. Ook werd veel wildgroei aan struiken en onkruid verwijderd en werden beschadigde grafmonumenten gerepareerd.
Monumentenstatus begraafplaats West in Wormerveer
Zaanstad wijst de algemene begraafplaats West in Wormerveer aan als monument. Toen de begraafplaats in 1867 werd aangelegd bestond de omgeving uit weilanden en sloten. Met de groei van Wormerveer is de begraafplaats in de loop van de 20ste eeuw geheel ingesloten door bebouwing. Het is nu herkenbaar als hoog opgaande groensingel die beeldbepalend is in het centrum van Wormerveer. Met het aanwijzen van de begraafplaats als gemeentelijk monument kunnen de historische waarden van het terrein en verschillende graven worden behouden. De begraafplaats is de laatste rustplaats van (bekende) lokale en regionale ondernemers en industriëlen, burgemeesters, notabelen en arbeiders uit de vele fabrieken in de omgeving.
Op verzoek van de Historische Vereniging Wormerveer is de waarde van deze historische begraafplaats onderzocht en beschreven. Het terrein is beoordeeld op basis van een zestal criteria: architectuurhistorische waarde, cultuurhistorische waarde, stedenbouwkundige waarde, gaafheid, zeldzaamheid en fysieke kwaliteit. Hieruit bleek dat het een voor Zaanstad bijzonder terrein betreft. De begraafplaats is als dorpsbegraafplaats aangelegd in de 19e eeuw. Bijzonder is de sobere (Doopsgezinde) grafcultuur van de Zaanstreek. Daarnaast is het terrein is van belang als verwijzing naar de lokale geschiedenis van Wormerveer. Na een periode van verminderde aandacht voor dit terrein heeft de vereniging zich vanaf 2004 ingezet het terrein te onderhouden en de waardevolle structuren en graven voor verder verval te behoeden. Met een monumentenstatus blijft de begraafplaats behouden en worden de financieringsmogelijkheden voor behoud en restauratie van het graven vergroot.
De begraafplaats in Wormerveer heeft de status van gemeentelijke monument gekregen. De begraafplaats is inmiddels 150 jaar oud. De Historische Vereniging Wormerveer is de afgelopen jaren druk bezig geweest om de begraafplaats op te knappen en vooral om de bijzondere begraafplaats te behouden. Met de verlenen van de monumentenstatus lijkt de toekomst voor de begraafplaats achter het Marktplein zeker gesteld.
Onze voorzitter (Dick Zwart) en secretaris (Aly Heijltjes) zijn vanwege deze nieuwe status van de begraafplaats geinterviewd door Zaan TV. Wilt u dit interview zien klik dan op onderstaande link.
Het ontstaan
Aan het einde van de Marktstraat is één van de vier begraafplaatsen aangelegd in 1867. Vooruitlopend op de begrafeniswet van 1869 die begraven in de stad of dorp verbood, is het terrein destijds buiten het dorp geplaatst. Een van de bekendste hiervan is het familiegraf van de familie Laan, een ondernemersfamilie die een grote invloed had in veel bedrijven in de Zaanstreek. De familie Laan had oog voor het welzijn van de Wormerveerse bevolking, wat onder meer blijkt uit hun bijdrage voor de aanleg van de begraafplaats. De begraafplaats is nog altijd in gebruik, het eigendom ligt bij de gemeente Zaanstad.
Vorige pagina: Wormerveerse Vermaning
Volgende pagina: Lichtjesavond 2010