Over Wormerveer
Wormerveer vormde van 1811 tot 1974 een zelfstandige gemeente samen met het buurtschap Westknollendam. Voor 1811 behoorde het samen met Krommenie, Krommeniedijk, Zaandijk, Koog aan de Zaan en Westzaandam tot de Banne Westzaan; per 1 januari 1974 ging het dorp op in de nieuwe gemeente Zaanstad. Als gemeenschap ontstond Wormerveer in de 14de eeuw rond het strategische voetveer in de Zaan naar het oude dorp Wormer dat een belangrijke schakel vormde in het middeleeuws reizigersverkeer. Het gehucht stond toen bekend als 't Saen en ging pas veel later Wormerveer heten, naar het veer naar Wormer.
In het begin van de 16e eeuw was 't Saen gegroeid tot een kleine handels- en visserijplaats die behoefte had aan een eigen gebedshuis. In 1503 kregen de inwoners toestemming voor het bouwen van een eigen rooms katholieke kapel; dit jaar wordt dan ook aangehouden als de officiële stichtingsdatum van het dorp. In 1536 kreeg Wormerveer haar eerste (meel)molen. Daarnaast ontstond in deze periode de stijfselmakerij in het dorp. Beide ondernemingen kunnen gezien worden als de eerste, plaatselijke industriële activiteiten. In 1574 werd het gehele dorp, evenals grote delen van de buurgemeentes in de streek, verwoest door de Spanjaarden. De inwoners die gevlucht waren en zich schuil hadden gehouden in de uitgestrekte rietvelden, keerden na deze catastrofe terug en begonnen met de wederopbouw. In 1586 werd in omgeving van het veer een meelmolen gebouwd terwijl drie jaar later de in 1574 verwoeste meelmolen werd herbouwd. Ook de stijfselmakerij werd weer opgezet. Vanaf begin 1600 had het droogmaken van de grote Noord Hollandse meren grote gevolgen voor Wormerveer.
Ook het Guisveld is een belangrijk onderdeel van ons erfgoed. In de skyline van Wormerveer domineren de graansilo's van Meneba,
de beide kerktorens en de voormalige cacaotoren van Pette.
Er kwam een gigantische hoeveelheid koolzaad uit de nieuwe polders op de markt en in Wormerveer, strategisch gelegen aan het grote vaarwater de Zaan, verrees de ene na de andere oliemolen. In totaal werden op rekening van Wormerveerders 47 oliemolens gebouwd waarvan een aantal buiten het dorp. Ook de Noord Hollandse veestapel groeide enorm; er kwamen immers honderden hectaren landbouw- en weidegrond bij. Wormerveerse handelaren grepen hun kans en er ontstond snel een levendige en omvangrijke kaashandel in het dorp. Halverwege de 17e eeuw kwam de papierindustrie sterk op; liefst negen papiermolens telde Wormerveer ooit. Als gevolg van al deze activiteiten nam de bevolking sterk toe en de gehele Zaanoever werd bebouwd terwijl rond 1650 ook de eerste zijpaden ontstonden. Uit de concentratie van olie-, papier- en later ook onder meer verf-, rijst-, meel- en cacaomolens ontstonden in de 18e en 19e eeuw enkele grote bedrijven als Wessanen & Laan (olie, meel, rijst en cacao), Crok & Laan (olie) Bloemendaal & Laan (rijst en olie), Jan Dekker (zeep) en Van Gelder (papier). In diezelfde periode groeiden ook enkele cacao- en chocoladefabrieken uit tot omvangrijke bedrijven (Erve de Jong, Pette en Boon).
Wormerveer 1728 vanuit het noorden met onder meer de hervormde kerk aan het Noordeinde en meelmolen De Witte Vlinder
In de 20e eeuw kwam de grafische industrie sterk op waaruit o.a. de gerenommeerde bedrijven Meijer en Mercurius ontstonden. Hoewel veel van de genoemde industrie is verdwenen of in multinationals is opgegaan is in Wormerveer nog steeds veel industrie te vinden. Molens telt Wormerveer al lang niet meer; in 1930 verbrandde 't Jonge Vool, de laatste oliemolen in het dorp. Overige resten van de omvangrijke 17e en 18e eeuwse handel in industrie bestaan uit enkele historische kaas- en graanpakhuizen. Van de industriële revolutie resteren onder meer de fraai gerestaureerde cacaotoren van Pette, zeepfabriek De Adelaar en het ensemble fabrikantenwoningen aan de Zaanweg. Het dorp telt veel monumenten waaronder het geboortehuis van Herman Gorter, de Nederlands hervormde kerk en de fraaie doopsgezinde kerk. Ook de schrijvers Dick Laan (o.a. Pinkeltje) en Cor Bruijn (o.a. Sil de strandjutter) zijn in Wormerveer geboren. Wormerveer telt anno 2010 plm. 11.000 inwoners; 8,5% daarvan is lid van de in 2002 opgerichte Historische Vereniging Wormerveer. Voor meer informatie over de geschiedenis van Wormerveer raadplege men het verenigingsperiodiek van de HVW, Wormerveer Weleer.